Credit Manager Magazine 9/2021

18 CREDIT MANAGER MAGAZINE WRZESIEŃ / SEPTEMBER 2021 teczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami”) sprzeciwia się przepisom ustanawiającym postępowa- nie o wydanie nakazu zapłaty na podstawie weksla w do tej pory obowiązującym kształ- cie. Przy czym istotną część oceny stanowiła analiza warunków, które musi spełnić kon- sument wnosząc zarzuty od nakazu zapłaty. TSUE zwrócił przede wszystkim uwagę na nierówność jakiej doznaje relacja wierzycie- la i konsumenta. Zdaniem TSUE zaburzenie równowagi stron wynika stąd, że wierzyciel uzyskuje nakaz zapłaty w uproszczony spo- sób, natomiast konsument chcąc sprzeciwić się temu nakazowi zobowiązany jest do pod- jęcia działań obwarowanych szczegółowymi warunkami. W szczególności wierzyciel uru- chamiając postępowanie przedstawia sądowi jedynie weksel, zaś pozwany konsument zo- bowiązany jest do przedstawienia komplet- nej dokumentacji, którą musi zebrać w kró- tkim terminie ze względu na 14 - dniowy termin na złożenie zarzutów. TSUE zwrócił również uwagę na to, że pozwany konsument zobowiązany jest do uiszczenia ¾ opłaty są- dowej, podczas gdy powód musi uiścić je- dynie ¼ tej opłaty. W konsekwencji uznał, że konstrukcja zarzutów od nakazu zapłaty może powodować rezygnację przez konsu- mentów skarżenia nakazu zapłaty. Powyższe stanowisko z TSUE potwierdził w kolejnym orzeczeniu z 7 listopada 2019 r. w połączonych sprawach C-419/18 i C-483/19 w którym wskazał, że jakkolwiek przepisy Dyrektywy nie wyłączają możliwości do- chodzenia przez przedsiębiorcy zapłaty na podstawie weksla in blanco, jednakże pod warunkiem, że umowa będąca podstawą we- ksla nie jest sprzeczna z przepisami Dyrek- tywy, co powinien ustalić sąd rozpoznający sprawę. Jednocześnie TSUE wyjaśnił, że w ra- zie powzięcia jakichkolwiek wątpliwości sąd rozpoznający sprawę zobowiązany jest z urzę- du do badania czy umowa pomiędzy przed- siębiorcą a konsumentem nie zawiera niedo- zwolonych postanowień. Orzecznictwo sądów polskich Po wydaniu powyższych wyroków, jeszcze przed wprowadzeniem zmian legislacyjnych, znaczna część orzecznictwa uwzględniła wy- nikające z nich wnioski. Można chociażby wskazać wyroki wydane przez Izbę Kontro- li Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego. W wyroku z 25 listopada 2020 r. I NsNc 57/20, rozpoznając skargę nadzwy- czajną Prokuratora Generalnego, uchylono wyrok sądu drugiej instancji z tego powodu, żenie zbadał onzurzęduzawartej przez strony umowy stanowiącej podstawę do wystawie- nia weksla pod kątem zamieszczenia w niej niedozwolonych postanowień. Analogiczne stanowisko zawarte zostało w wyroku z 2 czer- wca 2021 r. sygn. I NsNc 178/20, w którym nakaz zapłaty został uchylony z tego powo- du, że sąd rejonowy nie uwzględnił, że po- zwanym jest konsument i nie zbadał umowy z punktu widzenia niedozwolonych postano- wień umownych. Co więcej Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń nakazał nawet badać stosunek podstawowy, w wyniku którego do- szło do zaciągnięcia zobowiązania przez kon- sumenta jako poręczyciela wekslowego pod kątem abuzywności klauzul umownych, tak- że w przypadku, gdy weksel stanowi zabez- pieczenie umowy zawartej pomiędzy przed- siębiorcami w sytuacji gdy poręczycielem jest konsument (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2020 r. sygn. I CSK 238/19). Widać zatemwyraźnie, że orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach przeciwko konsu- mentom zaczęło uwzględniać orzecznictwo TSUE. Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego Powyższe spowodowało także działania usta- wodawcy który ustawą z 11 sierpnia 2021 r. dokonał nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego wprowadzając do tego aktu praw- nego zmiany dostosowujące postępowanie na- kazowe w sprawach przeciwko konsumentom dowymogówwynikającychzorzecznictwaTSUE. Obowiązek załączenia do pozwu umowy i deklaracji wekslowej Zgodnie ze zmienionym brzmieniem art. 485 § 2 k.p.c. jeżeli dłużnikiem jest konsument niezbędne jest przedstawienie wraz z po- zwem umowy wraz z załącznikami, a tak- że deklaracji wekslowej. Ponadto w treści pozwu przeciwko osobie fizycznej koniecz- ne jest zawarcie oświadczenia czy roszczenie dochodzone pozwem jest związane z umową zawartą z konsumentem. Powyższa zmiana powoduje, że sąd już na wstępnym etapie po- stępowania będzie mógł zapoznać się z umo- wą zawartą z konsumentem, co już na tym etapie umożliwi mu zbadanie czy w świetle umowy roszczenie dochodzone wekslem istnieje i czy uzasadnia to wydanie nakazu zapłaty. Jakkolwiek ustawodawca nie wska- zał wprost, że sąd zobowiązany jest do zba- dania, na etapie wydawania nakazu zapłaty, umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, to nie ulega wątpliwości, że skoro na powoda został nałożony obo- wiązek przedłożenia umowy z załącznikami to – zwłaszcza w świetle orzecznictwa TSUE - nastąpiło to w tym celu, aby sąd na tym eta- pie badał, nie czekając na zarzut pozwanego, kwestię ewentualnej abuzywności umowy. Powoduje to, że ustawodawca ostatecznie zrywa z jakąkolwiek abstrakcyjnością weksla in blanco w sprawach przeciwko konsumen- tom. Do tej pory ewentualne zarzuty co do umowy, którą weksel zabezpiecza mogłyby być przez sąd rozpatrzone jedynie na zarzut pozwanego od nakazu zapłaty. W chwili obe- cnej nie tylko z orzecznictwa TSUE, ale wprost ze zmienionego przepisu wynika, że będzie mógł to czynić już na etapie wydawania na- kazu zapłaty. Wyłączenie możliwości indosowania weksla Ustawodawca znowelizował również usta- wę Prawo wekslowe przesądzając, że weksel wręczony przedsiębiorcy powinien zawierać klauzulę „nie na zlecenie” lub inną równo- ważną. Dodatkowo, zgodnie z dodanym art. 11a w razie przyjęcia takiego weksla przed- siębiorca będzie odpowiadał odszkodowaw- czo wobec wystawcy za szkodę polegającą na zapłacie weksla. Odpowiedzialność ta zak- tualizuje się w razie przeniesienia (indosu) praw z weksla na inny podmiot. Ustawodaw- ca powyższą zmianę w uzasadnieniu projek- tu tłumaczy tym, że skoro do pozwu należy dołączyć umowę wraz z deklaracją wekslową, to wymaganie wobec osoby trzeciej (nabyw- cy praw z weksla) byłoby nadmiernie utrud- nione. Przepis ten wyłącza możliwość ind- osowania weksli, a zatem przenoszenia praw z weksli na podstawie indosu, wystawionych przez konsumentów. Należy przy tym jednak zaznaczyć, że nie oznacza, że uprawnień z weksla w ogóle nie będzie można przenosić. Będzie to możliwe, jednakże na zasadzie zwykłego przelewu, w ramach którego najczęściej przenosi się również wszystkie prawa i obowiązki z umo- wy oraz także weksel jako jej zabezpieczenie. Niższa opłata od zarzutów od nakazu zapłaty Jednocześnie, ustawodawca poluzował rygo- ry fiskalne związane zwnoszeniemprzez kon- sumenta zarzutów od nakazu zapłaty posta- nawiając, że opłata za wniesienie przez kon- sumenta zarzutów od nakazu zapłaty w po- stępowaniu nakazowym nie będzie większa niż 750 zł. Zmiana ta powinna zachęcić kon- sumentów do częstszego korzystania ze ście- żki odwoławczej w przypadku wydania prze- ciwko w nim nakazu zapłaty. Spodziewane skutki wprowadzonych zmian Wprowadzone zmiany powinny ostatecznie zniechęcić przedsiębiorców do zabezpiecza- nia swoich wierzytelności względem konsu- mentów wyłącznie na podstawie weksla in blanco. Powinni oni pamiętać, że w przypad- ku wnoszenia pozwu z weksla są zobowią- zani do przedłożenia każdorazowo umowy wraz z deklaracją wekslową. Jednocześnie sąd w przypadku powzięcia jakichkolwiek wątpliwości co do ewentualnej abuzywno- PRAWO