Credit Manager Magazine 3/2023

6 www.creditmanagermagazine.pl TEMAT NUMERU MARZEC / MARCH 2023 Trochę elektryzujące są słowa, że skutki wpro- wadzenia nowych technologii „zależą od nas”, czyli ludzi i sztucznej inteligencji. Czy przy- szłość nie jest już tylko w ludzkich rękach? Szybkość generowania tekstów przez ChatGPT jest imponująca. Sprawność językowa, gra- matyka, zdolność odpowiedzi na pytania w różnych językach (spróbowałem po polsku i po angielsku) robi niesamowite wrażenie. Jednak po początkowym zachwycie czegoś zaczęło mi brakować. Rozmowa jest, nomen omen, sztuczna, odpowiedzi mechaniczne. Właściwie nie można mówić o żadnej roz- mowie, ChatGPT nie zadaje pytań, posłusz- nie odpowiadając na moje, beznamiętnie od- twarzając wiedzę wydobytą z przepastnych zasobów Internetu. Zero zawahania, zero wątpliwości. Czy jest to przewaga sztucznej inteligencji nad tą naturalną, ludzką? A co to jest w ogóle inteligencja? Inteligencja David Wechsler, autor najczęściej stosowa- nych testów inteligencji, definiuje inteligencję jako zdolność jednostki do rozumienia ota- czającego świata oraz umiejętność radzenia sobie z jego wyzwaniami. Według niego, in- teligencja jest „globalną zdolnością do celo- wego działania, racjonalnego myślenia i sku- tecznego radzenia sobie ze środowiskiem.” Synonimami inteligencji, której etymologia pochodzi od łacińskiego słowa „intelligen- tia” (oznaczającego: zdolność pojmowania, rozum), są zdolność rozumienia w ogóle, bystrość, pojętność, zdolność rozumienia za- istniałych sytuacji i znajdowania na nie wła- ściwych reakcji, poznanie umysłowe, rozum, władza pojmowania, znawstwo, roztropność, rozsądek, substancja duchowa, idea czy poję- cie. Psychologowie od dziesięcioleci prowa- dzą badania nad inteligencją, tworząc coraz to nowe definicje i rodzaje. Inteligencja emo- cjonalna dotyczy uczuć, sztuczna zarezerwo- wana jest dla maszyn, a kognitywna pozwala na sprawne podejmowanie życiowych decy- zji. Co ważne, inteligencja nie jest zarezerwo- wana tylko dla ludzi, zwierzęta w zależności od gatunku także posiadają iloraz inteligencji i to nawet zaskakująco wysoki. Powszechnie uznaną miarą inteligencji jest pojęcie ilorazu inteligencji (IQ, od ang. intel- ligence quotient ), które wprowadził niemiecki psycholog, William Stern. IQ jest rozumia- ny jako iloraz wieku umysłowego do wieku życia, pomnożony przez 100. Obecnie psy- chologowie dysponują rozmaitymi testami do pomiaru inteligencji, z czego wśród nich można wymienić, np.: Skalę Inteligencji Ter- mann-Merrill, Diagnozę Możliwości Intelek- tualnych DMI, Test Dojrzałości Umysłowej Columbia, WISC-R (dla dzieci) i WAIS-R (dla dorosłych), Test Sortowania Kart z Wisconsin WCST, APIS-P i APIS-Z, Omnibus, Test Ma- tryc Kolorowych Ravena TMK czy Międzyna- rodową Wykonaniową Skalę Leitera MWSL. W osiąganiu życiowych sukcesów, na różnych polach, nie liczy się tylko intelekt. W dużej mierze, dzięki pracy David’a Goleman’a, po- mijana przez wiele lat sfera emocjonalna jest obecnie coraz bardziej dostrzegana i poważ- niej traktowana. Profesor Goleman nie sfor- mułował teorii inteligencji emocjonalnej, a je- dynie spopularyzował ją w połowie lat dzie- więćdziesiątych w swojej książce, która sprze- dała się w ponad 5 milionach egzemplarzy. Jak mówi, „Sukces w życiu zależy nie tylko od intelektu, lecz od umiejętności kierowa- nia emocjami”. Zauważmy, że jego diagno- za nie mówi o wyzbyciu się emocji, a o kie- rowaniu nimi. Przecież emocje to definicja by- cia człowiekiem. Czy ma to sztuczna inteli- gencja? Zagadnienie „innej” inteligencji już w 1920 r. opisał Edward L. Thorndike, mówiąc o “inteligencji społecznej”, czyli podstawowej umiejętności rozumienia i motywowania in- nych ludzi. Z kolei w latach czterdziestych, David Wechsler dał jasno do zrozumienia, że żaden test na inteligencję nie będzie waż- ny, jeśli nie będą brane pod uwagę aspekty emocjonalne. Później Howard Gardner sam położył pierwszy fundament pod tzw. siódmą inteligencję, znaną również jako inteligencja interpersonalna (obok językowej, matematy- cznej, przestrzennej, muzycznej, cielesno-ki- nestetycznejiprzyrodniczej),którajestniewąt- pliwie bardzo podobna do inteligencji emo- cjonalnej. W swojej książce Goleman pisze: Iloraz inteligencji i inteligencja emocjonalna są nie tylko przeciwstawnymi, ile raczej różny- mi zespołami zdolności. U wszystkich intelekt miesza się z emocjami, osoby o wysokim ilo- razie inteligencji i niskim poziomie inteligen- cji emocjonalnej (albo o niskim ilorazie i wy- sokim poziomie inteligencji emocjonalnej) spo- tyka się, wbrew stereotypom dość rzadko. „Iloraz inteligencji i inteligencja emocjonalna są nie tylko przeciwstawnymi, ile raczej różnymi zespołami zdolności. U wszystkich intelekt miesza się z emocjami, osoby o wysokim ilorazie inteligencji i niskim poziomie inteligencji emocjonalnej (albo o niskim ilorazie i wysokim poziomie inteligencji emocjonalnej) spotyka się, wbrew stereotypom dość rzadko.”